گرمازدگی کودکان؛ چه بنوشند و چه بپوشند؟
خطر گرمازدگی را جدی بگیرید؛ شرایط آب و هوایی خاص یعنی گرمای شدید و دمای زیاد هوا، رطوبت بالای محیط و وزش باد‌های سنگین در هوای گرم می‌تواند افراد را در معرض گرمازدگی قرار دهد.
به‌طور طبیعی بدن انسان زمانی که با گرما مواجه می‌شود برای پیشگیری از گرم شدن شدید دمای داخلی خود، واکنش دفاعی تعریق را انجام می‌دهد. سیستم دفاعی بدن از طریق عرق کردن سعی در دفع حرارت داخلی و خنک کردن اندام‌ها و سیستم‌های درونی بدن می‌کند.
با این حال زمانی که دمای هوا گرم‌تر از حد طبیعی و نرمال شود، عمل تعریق به خوبی صورت نمی‌گیرد. در رطوبت بالای هوا، بدن شروع به داغ شدن درونی می‌کند و کم‌کم شخص وارد فاز گرمازدگی می‌شود.
مشکل گرمازدگی در همه افراد می‌تواند اتفاق بیفتد؛ اما کودکان و سالمندان به دلیل ضعف قوای دفاعی بدن بیشتر در معرض بروز گرمازدگی هستند.
همچنین افرادی که دارای شغل‌هایی هستند که تایم زیادی را مجبورند بیرون از خانه و در هوای گرم و آفتاب شدید نیز باشند نیز ممکن است ناگهان و بدون آن‌که متوجه باشند دچار گرمازدگی شوند. متاسفانه در روز‌های اخیر خبر تاسف بار مرگ کودک ٦ ساله در قم به دلیل گرمازدگی را داشتیم که شاهدی بر خطر جدی گرمازدگی برای کودکان است. خبر مربوط به کودکی می‌شود که به دلیل ماندن حدود ٦ ساعت در خودرو، گرمازده شد و باوجود تلاش پزشکان برای احیای علایم حیاتی، به دلیل اینکه زمان طولانی در گرمای شدید قرار گرفته و تقریبا تمام اعضای داخلی بدنش دچار اختلال شده بود، بعد از ٣روز جان خود را از دست داد.
همچنین خبر دیگری که در روز‌های قبل آمد مبنی بر مرگ ناگهانی یک راننده کامیون در گرمای بندر امام خمینی (ره) بود که شاهد دیگری برای جدی گرفتن خطر گرمازدگی در مناطق گرم و برای افرادی است که مدت طولانی را در فضای بیرون از خانه مشغول کار هستند.
پیشگیری بهتر از درمان است
از بردن کودکان به محیط‌های گرم خودداری کنیم. در روز‌های گرم حتما خود و کودکان‌تان از مایعات بیشتری استفاده کنید، این مایعات ممکن است آب یا آبمیوه‌های طبیعی و میوه‌های مختلف مانند هندوانه و خربزه که سدیم و پتاسیم بالا دارند، باشد. با این میوه‌ها می‌توانید تا حدودی الکترولیت‌های ازدست‌رفته بدن را جبران کنید و مانع از گرمازدگی شوید.
در سایه باشید و از فضا‌های بسته و گرم اجتناب کنید. گاهی اوقات ممکن است به دلیل کارکردن بشدت سرگرم باشید و محیط اطراف نیز گرم باشد، در این حالت بدون آن‌که خودتان متوجه شوید، بدن آب خود را از دست می‌دهد و دچار اختلالات الکترولیتی می‌شود و یک‌مرتبه احساس می‌کنید دچار سردرد شده‌اید. این سردرد می‌تواند نشانه گرمازدگی باشد؛ بنابراین باید این علایم را جدی گرفت.
برای اینکه کودکان دچار گرمازدگی نشوند، به آنها آموزش دهید که در هوای آفتابی و گرم هنگام فعالیت و بازی و قبل از آن، مقدار فراوانی آب بنوشند، حتی اگر احساس تشنگی نداشته باشند. از لباس‌هایی با رنگ‌های کرم یا رنگ‌های روشن استفاده کنند و پوشش زیاد نداشته باشند. فعالیت فیزیکی شدید در فضای بیرون را محدود به زمان قبل ازظهر و بعد از ساعت ٦ قرار دهید. به کودک آموزش دهید در صورت احساس گرمازدگی به جای خنک بیاید. همواره در گردش‌های بیرون منزل، آب کافی و بهداشتی همراه داشته باشید. مصرف میوه‌ها وسبزی‌ها نیز به دلیل داشتن آب فراوان توصیه می‌شوند.
اولین علامتی که در کودکان نشان‌دهنده گرمازدگی است، احساس خشکی در دهان و تعرق شدید در کودک است. پس از آن کودک دچار بی‌حالی می‌شود و طراوت خود را از دست می‌دهد. مخاط‌ها خشک می‌شود و کودک ممکن است دچار استفراغ شود. با مشاهده این علایم، باید فورا کودک را به مکان خنک ببرید و اگر کولر در دسترس شماست، در مقابل آن قرار دهید، اگر به کولر دسترسی ندارید، کودک را پاشویه کنید و جلوی پنکه و کوران باد قرار دهید. همچنین اگر کودک هوشیار است، مایعات به او بدهید.
اقدامات اولیه در گرمازدگی شدید و از دست دادن هوشیاری
کودک را به محل سایه منتقل کنید، اما مایعات به او نخورانید. والدین نباید یکدفعه به کودک مقدار زیادی آب خالص بنوشانند، زیرا یکباره آب وارد سلول‌های مغز می‌شود و ممکن است مشکلات دیگری در پی داشته باشد. اگر کودک شیرخوار است، بهترین نوشیدنی برای رفع کم‌آبی بدنش شیر مادر است، در غیر این صورت برای رفع گرمازدگی باید محلول ORS یا مخلوطی از آب و شکر یا آب‌نمک یا دوغ به او داد و از دادن آب خالص اجتناب کرد، سپس لباس‌های کودک را از تنش خارج کنید و او را در یک محل خنک بخوابانید.
اگر خارج از منزل در زیر آفتاب قرار دارید، یک محل سایه بیابید یا او را به یک محل خنک منتقل سازید. درمدتی که منتظر آمبولانس هستید، بدن او را با اسفنج یا پارچه نرمی که به آب سرد آغشته کرده‌اید، ماساژ داده او را جلوی پنکه بگذارید. می‌توانید از یک پنکه برقی استفاده کنید یا او را باد بزنید.
با او صحبت کنید و سعی کنید آرامش کنید. به او چیزی ننوشانید و علیرغم آن که ممکن است وسوسه شوید به او استامینوفن بدهید، باید بدانید که استامینوفن افزایش درجه حرارت بدن در اثر گرمازدگی را برطرف نمی‌کند. اگر کودک شما تنها علایم افزایش درجه حرارت بدن را دارد، ولی دچار گرمازدگی نشده است، او را به داخل منزل و درصورت امکان به اتاقی ببرید که کولر داشته باشد. مقدار زیادی شیر به او بخورانید و اگر ٤ ماه یا بیشتر دارد، کمی آب نیز به او بدهید. می‌توانید از حمام سرد نیز استفاده کنید. در تمام طول روز او را داخل منزل نگه دارید. اگر به نظر نمی‌رسد که علایمش سریعا برطرف شود، به بخش اورژانس یا پزشک مراجعه کنید.
گرمازدگی چیست و چگونه رخ می‌دهد
پدیده گرمازدگی به این صورت رخ می‌دهد که، ممکن است افراد بالغ برای مدت طولانی در معرض هوای گرم با دمای حدودی ٣٨ تا ٤٠ درجه یا بیشتر قرار گیرند و بدون آن‌که خود متوجه باشند، دچار گرمازدگی شوند. از طرفی براساس فعل و انفعالاتی که در بدن وجود دارد، گرما ایجاد می‌شود؛ انسان باید گرمای بدن خود را از دست بدهد. اگر چنین گرمایی در بدن بماند و محیط اطراف نیز گرم باشد، انسان با تبخیر آب بدن، خود را خنک می‌کند. درصورتی که گرمای هوا همچنان ادامه داشته باشد و آب بدن نیز برای مدت طولانی از بین برود، بدن دچار کم‌آبی و در نتیجه گرمازدگی در فرد می‌شود؛ بنابراین گرمازدگی در اثر ازبین‌رفتن مایعات بدن به وجود می‌آید. یکی از راه‌هایی که برای مقابله با گرمازدگی باید انجام داد، آن است که همواره آب بدن را تأمین کرده و از مایعات بیشتری در روز‌های گرم استفاده کنید، همچنین باید بتوانید خود را خنک نگه دارید.
در کودکان و افراد مسن ازدست‌دادن آب زودتر اتفاق می‌افتد، اما ممکن است دیرتر متوجه آن شوند. کودکان ممکن است نگویند تشنه هستند یا دیرتر ابراز تشنگی کنند و همچنین افراد مسن نیز به همین شکل هستند، بنابراین کودکان و میانسالان نیاز به مراقبت‌های بیشتری دارند.
زمانی که ٢درصد از آب بدن در اثر گرما از دست برود، فرد احساس تشنگی می‌کند؛ بنابراین احساس تشنگی نشانه آن است که فرد میزان زیادی آب از دست داده است. به همین دلیل توصیه می‌شود پیش از آن‌که دچار تشنگی شوید، مقدار زیادی آب بنوشید.
چگونه از کودک خود در مقابل گرما محافظت کنید؟
کودکان یا نوجوانان زیادی هستند که در هوای گرم تابستان در فضای باز و زیر آفتاب بازی و ورزش می‌کنند. چنین شرایطی خطر از دست رفتن آب و املاح بدن را بر اثر گرمازدگی زیاد می‌کند؛ گرمازدگی‌ای که خود را با علایمی، چون گرفتگی عضلات در ساق پا، شانه یا شکم، خستگی، بی‌حالی و غش در اثر گرما نشان می‌دهد. در حالی که گرمازدگی از آن بیماری‌هایی است که عوارض ناشی از آن با کمک روش‌های ساده قابل کنترل و درمان است، اما اگر در کودکان بی‌اهمیت تلقی شود، می‌تواند اثرات جدی و خطرناک داشته باشد.
این موضوعی است که والدین باید به‌خوبی مراقب صدمات ناشی از آثار جانبی گرم‌ترین فصل‌سال باشند. کودکان در مقایسه با بزرگسالان نسبت به آسیب گرمایی حساس‌ترند، زیرا سطح بدنشان نسبت به توده بدنی بیشتر است و گرمای بیشتری نسبت به هر کیلوگرم وزن خود تولید می‌کنند. به بیان دیگر، میزان تعریق در بچه‌ها و پاسخ به تشنگی در کودکان کمتر بوده و ممکن است طی فعالیت به میزان کافی آب مصرف نکنند. این عوامل موجب شده سریع‌تر در معرض گرمازدگی قرار گیرند.
کودکان خسته و بی‌حال از گرما
علایم گرمازدگی را هر پدر و مادری باید بشناسد و در صورت مشاهده این نشانه‌ها در فرزندش اقدامات لازم را برای رفع آثار گرمازدگی انجام دهد. این علایم عبارتند از: تشنگی، خستگی، بی‌قراری، برافروختگی صورت، تعریق و گرفتگی عضلانی که در صورت ادامه یافتن به سردرد، تهوع، استفراغ، سرگیجه، اختلال تعادل و درنهایت اختلال هوشیاری و هذیان منجر می‌شود.
نگذارید نوزادتان گرمازده شود
اگر نوزادی در منزل دارید باید دمای اتاق را در فصل گرم تابستان، بین ۲۲ تا ۲۶ درجه تنظیم کرده و از بیرون بردن او نیز در روز‌های گرم تابستان تا حد امکان پیشگیری کنید. همچنین از قراردادن شیرخوار در خودرو به تنهایی به‌طور جدی خودداری کنید. در صورت ضرورت خروج کودکان از منزل در روز‌های گرم باید به آنان میزان کافی مایعات خنک بنوشانید. لباس‌های روشن، سبک و نخی آزاد به آنان بپوشانید. فراموش نکنید که محدودیتی در زمینه حمام کردن کودک و شیرخوار در تابستان وجود ندارد و می‌توان حتی هرروز این کار را انجام داد.
خوراکی‌های تابستانه به کودکان بدهید
در فصل تابستان با توجه به گرم بودن هوا نخستین و مهمترین نکته مصرف آب کافی است که برای تأمین آب بدن کودکان می‌توان از آبمیوه طبیعی براساس ذائقه کودک استفاده کرد. استفاده از آبمیوه طبیعی تهیه شده در منزل از قبیل آب طالبی و آب هندوانه بهترین نوشیدنی برای جایگزینی آب است. انواع میوه‌های تابستانه از قبیل هندوانه که‌درصد بالایی آب دارد و با توجه به شیرین بودن مورد پسند بسیاری از کودکان است نیز توصیه می‌شود، اما از مصرف غذاهای چرب و سنگین باید پرهیز کرد.
کودک را هرگز داخل اتومبیل تنها نگذارید
اگر کودک را مدت طولانی در محیط گرم اتومبیلی که تهویه مناسبی هم نداشته باشد، بگذارید ممکن است کودک دچار شوک و گرمازدگی شود. حتی در چنین شرایطی احتمال دارد که علایم مغزی و اختلال هوشیاری در وی پدیدار و دچار تشنج شود. در این صورت باید کودک را به‌سرعت به محیط خنک با تهویه مناسب منتقل کرد و پاهایش را از سطح بدنش بالاتر قرار داد و به مرکز منتقل کرد.
در هنگام سفر و بازی بیشتر مراقب کودکان باشید
در فصل تابستان و در ساعات گرم روز تا حد امکان از مسافرت و بودن در هوای گرم اجتناب کنید. همچنین هنگام ظهر و در راه در مکانی خنک‌تر توقف کنید. در طول سفر مایعات و میوه نیز به کودک بدهید. گرمازدگی ممکن است به صورت ناگهانی رخ دهد و شما متوجه آن نشوید.
در ساعات گرم روز به هیچ وجه کودکان نباید در محیط‌های خارج از خانه بازی کنند، هرچند معمولا پدر و مادر‌ها اجازه بازی به کودکان خود را نمی‌دهند، اما باید بازهم بیشتر مراقب آنها باشند. در مناطق و استان‌های جنوبی و گرم نیز به دلیل آن‌که در شب نیز هوا گرم است، باید همواره از کودکان مراقبت کرد.
منبع: روزنامه شهروند
